فیلمنامه چیست

فیلمنامه چیست ؟

مقاله جامع آشنایی با فیلمنامه نوشته : الیزا سعیدی

فیلمنامه به پردازش صحیح متنِ رویداد فیلم، بر اساس چهارچوب اصولی و تعیین شده استاندارد داستان نویسی، روایت نویسی ، مشابه نویسی، اقتباس نویسی(برداشت نویسی) و مستند نویسی با در نظر گرفتن ارکان تشکیل دهنده یک فیلم که مورد پذیرش جامعه فیلمسازان جهان است می گویند(سعیدی ،1398: 2 فیلمنامه چیست).

فیلمنامه چیست؟: فیلمنامه متشکل از روایتی منسجم است که توسط شخصیت ها[1]، سکانس ها[2] و صحنه ها[3]، صداها[4]،نورها [5]و زوایا [6]تکمیل می شود.

انواع فیلم نامه ( از نظر زمان بندی ):

نوع فیلمنامه می تواند یکی از موارد زیر باشد:

کوتاه

پردازش کامل به فیلمنامه با رعایت استاندارد های دقیق در قالب 30 صفحه یا خروجی 30 دقیقه [هر یک صفحه حدودا 1 دقیقه محاسبه می شود ]

نیمه بلند

پردازش کامل به فیلمنامه با رعایت استاندارد های دقیق در قالب 35 صفحه یا خروجی 40 دقیقه

بلند

پردازش کامل به فیلمنامه با رعایت استاندارد های دقیق در قالب 90صفحه یا خروجی 120 دقیقه

دسته بندی انواع فیلمنامه

فیلمنامه داستانی – فیلمنامه مستند

فیلمنامه داستانی در دسته بندی های زمانی کوتاه، نیمه بلند و بلند قرار می گیرد . همین دسته ها با محتوی گزینی در دسته هایی بنام ژانر معرفی می شوند به عنوان مثال فیلمنامه کوتاه داستانی با ژانر انتقادی یا اجتمائی.

انواع دسته بندی (ژانر) فیلمنامه

اکشن (ماجرائی )
کمدی

مهم ترین زیر ژانر های کمدی

کمدی سیاسی انتقادی
کمدی اجتمائی
کمدی فرهنگی

[هر یک از این زیر ژانر ها خود به بخش های خرد تری بر اساس می توانند موضوع تقسیم شوند]

ماجراجوئی
جنائی

مهم ترین زیر ژانر های جنائی

جنائی پلیسی
جنائی معمایی
جنائی ( وحشت)
نوآر
درام
– -ملودرام
تاریخی – حماسی
تخیلی
علمی
جنگ و ضد جنگ (صلح)
عاشقانه
وسترن
انیمیشن
کلاسیک

سایر زیر ژانر ها

صورتی (زنانه)
مردانه
فیلم های ماورا طبیعی
ابرقهرمانی
ورزشی
کالت ها
اروتیک
بریتانیایی
جاده ای
زامبی
تریلرها
صامت
مستند

و غیره.

فیلمنامه مستند چیست ؟

فیلمنامه ای که برای به تصویر کشیدن صحیح ماجرای واقعی نگارش می شود. اینچنین نیست که فیلمساز دوربین را برداشته و به دنبال یک موضوع راه بیفتد . یکی از ارکان بسیار مهم در نگارش فیلمنامه مستند تحقیقات میدانی و کتابخانه ای است که نویسنده برای موضوع مورد بحث انجام می دهد . این تحقیقات ایده های او را انسجام می بخشد وپردازش به صحنه ها را برای وی قدرتمند تر می سازد. گاهی لازم است راوی به توضیح صحنه ها بپردازد که این کار توسط فیلمنامه نویس در کنار صحنه ها نوشته می شود . خود فیلمنامه مستند به دسته های مختلفی تشکیل می شود .

مهم ترین دسته بندی های فیلمنامه مستند بر اساس موضوع

فیلمنامه مستند (واقع گرا ) چیست ؟

در این فیلمنامه واقعیت عینا شرح داده شده تا به تصویر کشیده شود و نگاه فیلمنامه نویس یا سازنده فیلم به گونه ای بی طرفانه است و نوعی گزارش واقعی را از طریق متن و تصویر ارائه می دهند تا خود مخاطب تحلیل های لازم را از موضوع انجام دهد .

فیلمنامه مستند (شاعرانه)چیست ؟

فیلمنامه به گونه ای نوشته شده که نگاهی لطیف ، توام با تکنیک ساختار انتقال مفاهیم انتزاعی از طریق تصویر و گاهی موزیک نه کلام که تاثیرات مثبتی را در ذهن مخاطب نسبت به فضای ارائه شده با پارادوکس سنجیده را ایجاد می نماید .

3-فیلمنامه مستند (مشاهده ای ) چیست ؟

وظیفه فیلم ساز تنها دنبال کردن یک ماجراست بی آنکه دخالتی در روزمرگی آن داشته باشد . دوربین این بار جزئی از طبیعتی است که به تصویر کشیده می شود و نباید مزاحمتی در آنچه رخ می دهد ایحاد کند و کاراکتر ،موضوع و آنچه به دنبال آن می رود از حضور دوربین مطلع نیست یا به وجود آن اهمیت نمی دهد . در این گونه مستند تا حد امکان توضیح داده نمی شود و اصل بر مشاهده است مگر مساله غیر قابل توصیف بصری رخ دهد. اینگونه مستند ها نشان می دهد که چه این انعکاس تصویری رخ دهد یا ندهد جریان داستان به صورت طبیعی تکرار خواهد شد . در اینجا نقش فیلمنامه در پیش بینی آنچه رخ خواهد داد بر مبنای تحقیقات نویسنده است که درصدی از کار را برای فیلم ساز جهت مهیا نمودن تجهیزات لازم و یا مکان هایی که باید برای پیگیری آن حضور یابد می باشد . در اصل نویسنده فیلمنامه یک بار با چشمان خود به جای لنز دوربین آنچه را رخ داده دیده و برای فیلمساز با قلم خود روایت کرده و اهمیت آن جریان را توضیح داده است.

فیلمنامه مستند مشارکتی (سینما حقیقت – تعاملی) چیست ؟

آنچه مجهول و یا از اهمیت بازگویی برخوردار است نوشته و فرضیه سازی می شود و مستند ساز به دنبال چرائی آن با گفتگو بدون دیالوگ پردازی داستانی و بدون هماهنگی در آنچه مخاطب باید بگوید حقایق را به صورت گزارش یا انعکاش تجربه یک رویداد به مخاطب منتقل می کند در اصل یک مشارکت بین فیلم ساز و افرادی که با آنها گفتگو می شود رخ می دهد . اصل بر اساس صداقت و دادن اطلاعات صحیحی و دست یابی به پاسخ درست در این گونه مستند می باشد.

فیلم نامه مستند (اجرائی )

عینیت بخشی به رخداد با آنچه در ذهن مستند ساز و جامعه خارج از دوربین رخ می دهد و ژرفنگری منتقل شده از جامعه به رخ داد نهایی قابل مشاهده توسط مخاطب و پل های ارتباطی برقراری این هماهنگی گاهی با زبان و تاثیرات آن و گاهی با تلفیق متن و تصویر و اندیشه کاراکتر های جان دار و بی جان لنز دوربین را مستند اجرائی می گویند.

فیلمنامه مستند (ترکیبی)

ترکیب تکنیک های مختلف فیلم سازی در ساخت فیلم مستند را می گویند ؛داکیو دراما، و داکیو فیکشن از آن دسته اند که امروزه بیشتر به آنها پرداخت می شود . نویسنده قبل از پردازش تصویر ذهنی نشات گرفته از تحقیقاتی را که در مورد موضوع انجام داده برای فیلم ساز شرح داده و این تکنیک ها می تواند از قبل و یا در حین تولید به ذهن فیلمساز رسیده و تصمیماتی برای اجرا و هدفی برای استفاده از این نوع را داشته باشد .

مستند انعکاسی

در اینجا برخلاف دیگر روش های تولید فیلم مستند، مخاطب روند تولید یک کار مستند را در حالی که موضوع هم پیگیری می شود می بیند .فیلمساز می تواند به راحتی بر اساس آنچه فیلمنامه نویس قبلا تحقیق کرده جلوی دوربین قرار گیرد و توضیحاتی در مورد آنچه رخ می دهد ارائه نماید حتی افرادی که در پشت دوربین هستند هم می توانند با دوربین دیگری نشان داده شوند . آنها نشان می دهند که در حال ساخت مستندی با موضعی که در مورد آن درگیر هستند می باشند

فیلمنامه مستند (گردآوری – آرشیوی)

مستند گردآوری تلفیقی از مستندات فیلمی موجود از گذشته تا حال یک موضوع به وجود می آید که در فیلمنامه ای هدفمند نوشته شده است و بر اساس نوشته های برنامه ریزی شده و تحقیق شده این مستند پیشروی می کند . در ایران به این نوع از مستند به اشتباه آرشیوی می گویند ولی مستند آرشیو به فیلم های مستند پر شده جهت قرار گیری در آرشیو می گویند . به عنوان مثال محموعه فیلم های مستندی که از کاوش های باستان شناسی مناطق مختلف هر استان در اداره مربوطه آن نگهداری می شود یافیلم های آرشیو اداره محیط زیست و …

فیلمنامه مستند(تجربی)

مستند تجربی پردازش با گرایش های باز و دیدگاهای بصری و رخ دادهای طبیعی و تلفیقی از همه چیز در یک کار مستند است . در این نوع مستند محدودیت های خاصی در چهارچوب دسته بندی و پیروی از تکنیک بخصوص وجود ندارد و فیلمساز به آنچه رخ می دهد و با وقایع رو به رو می شود درگیر است تا یک متن نوشته شده و ساخته و پرداخته شده .

انواع سبک در فیلمنامه مستند

سبک رومانتیک

رمانتیک از واژه ی فرانسوی رُمانس به معنای داستان تخیلی قرون وسطایی که به زبانهای لاتینی گرفته شده ؛ هنری آرمانی توام با عواطف پر شور و هیجان است که در اواخر سده ی هجده و اوایل سده ی نوزدهم میلادی مورد توجه قرار گرفت اوج جنیش رومانتیک، سالهای ۱۷۹۰تا ۱۸۴۰ در انگلستان بود ؛عشق به منظره های بکر طبیعی و امور رمز آمیز غریب در هر هیئت و ظاهری، غم غربت درباره ی دوران گذشته، تمایل به آزادی است .موضوع اصلی آن اعتقاد به ارزش تجربه ی شخصی و فردی است، نوشته می شد . در فیلم سازی «نانوک شمالی» ساخته رابرت فلاهرتی در سال ۱۹۲۲، با این سبک ساخته شد ؛ فلاهِرتی تعدادی فیلم عاشقانه تهیه کرد که در اغلب آنها زندگی، افراد در صد سال قبل را نشان می‌داد .فلاهِرتی در صحنه سازی خود از فناوری فهیم سازی آن زمان استفاده می‌کرد و برای مثال یک کلبه اسکیمویی بدون سقف ساخت. دومین فیلم مستند فلاهِرتی «ماونا» نام داشت که در ۱۹۲۶ فیلمنامه‌نویس جان گریسون اولین فیلم مستند را با این سبک نوشت .

سبک نیوزیل

سبک رئالیسم

سبک تبلیغ گرائی

سبک تلفیقی

سبک مدرن

[1] – type: از درجه 1 تا مکمل و موقت همگی در ارتباط مفاهیم داستان به مخاطب موثرند و الزامی به گفتن دیالوگ برای تعلق یافتن عنوان شخصیت در داستان نیست . برخی شخصیت ها با دیالوگ و برخی با گذر از جلو دوربین و یا حضور در بخشی از صحنه به تعریف و تکمیل داستان می پردازند.

[2] – فصلی است که از محموعه ای از صحنه های مرتبط با یکدیگر با مفهوم یکسان را در برمی گیرد .

[3] -جزء اصلی فیلمنامه که به تکمیل و بصری سازی روایت داستانی کمک می کند و محل وقوع ماجرا ست و توضیح روشنی از اینکه رویداد در کجا و به شکل جریان دارد.

[4] – در فیلم از ارکان مکمل و مهم و همراه محسوب می شود که از اهمیت ویژه ای برخوردار است و حاوی اصوات محیطی طبیعی ، تعمدی، انتخابی، حذف یا اضافه بر مبنای آنچه نویسنده برای پیشبرد داستان یا ماجرا در نظر دارد است و اگر نخواهد به یک ماجرای کثرت بپردازد به صورت محدود و تعمدی حذف می شود .

5- نور از ارکان مهم یک ماجرای طبیعی است که نویسنده گاهی در متن به آن می پردازد و با شدت و کاهش آن مفاهیمی غیر مستقیم همچون حالات درام،رمانتیک یا ترس را به مخاطب منتقل می نماید .

[6] -پرداختن به زوایا در فیلمنامه آن موقع اتفاق می افتد که یک ماجرای مهم توسط نویسنده گوشزد می شود والا این کار اساسا تویط کارگردان در دکوپاژ صحنه ها رخ می دهد . اگر موضوعی آنقدر با اهمیت باشد که زاویه دید مخاطب توسط نویسنده پیگیری شود در فیلمنامه توسط فیلمنامه نویس ذکر می شود.